Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017

Γιατί η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην προσχολική αγωγή

γράφει η
Αθηνά Στεφανάτου
Ψυχολόγος
Ειδική σε θέματα Υγείας

Η προσχολική αγωγή αποτελεί μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις της κοινωνικής ευημερίας, του περιορισμού των ανισοτήτων και της ανάπτυξης. Θεωρείται μια από τις καλύτερες επενδύσεις που μπορεί να κάνει ένα κράτος. Γιατί αγνοείται στην Ελλάδα;
Λίγα είναι τα θέματα που κατορθώνουν να ενώνουν πολιτικούς από αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις και αντίπαλες ιδεολογίες στην εποχή μας. Σε πολλές χώρες τα τελευταία χρόνια ένα τέτοιο φαίνεται να είναι το θέμα της προσχολικής αγωγής, δηλαδή της εκπαίδευσης των παιδιών κάτω των 6 ετών, πριν αυτά μπουν στην υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες η ανάπτυξη των παιδιών στα πρώτα χρόνια της ζωής τους (συχνά εξαιρώντας το νηπιαγωγείο) θεωρούνταν αρμοδιότητα των γονέων, ενώ οι περισσότερες δομές που υπήρχαν γι' αυτά είχαν περισσότερο το χαρακτήρα φύλαξης. Ωστόσο αυτό έχει πλέον αλλάξει ραγδαία. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι αυτά τα χρόνια είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη των παιδιών, και πως η συμμετοχή τους σε δομές εκπαιδευτικού χαρακτήρα έχει πολλαπλά και θεαματικά οφέλη για την ανάπτυξή τους, αλλά ταυτόχρονα πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνικήσυνοχή, την οικογενειακή πολιτική, την οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση των ανισοτήτων σε μια κοινωνία.

Σε αυτές τις εξελίξεις η Ελλάδα παραμένει σε κάποιο βαθμό απούσα. Στη χώρα μας, όταν συζητάμε για τομές και μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση, κυρίως σκεφτόμαστε την τριτοβάθμια ή τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Βεβαίως, όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Η επένδυση στην προσχολική αγωγή, όμως, όπως θα φανεί και από αυτήν εδώ την έρευνα, δεν είναι μόνο μια απαραίτητη επένδυση που πρέπει να κάνει και η δική μας χώρα. Δεν είναι καν απλά η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει ένα κράτος στον τομέα της παιδείας. Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, είναι η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει ένα κράτος γενικότερα.
Παρ' όλα αυτά, το ποσοστό των παιδιών που έχουν πρόσβαση στην προσχολική αγωγή στη χώρα μας είναι μικρότερο από των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι φορείς της προσχολικής αγωγής (παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία) λειτουργούν ανεξάρτητα, ασυντόνιστα και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, δεν υπάρχει κεντρικό curriculum με κατευθύνσεις για τους εκπαιδευτικούς των παιδικών σταθμών και, φυσικά, δεν υπάρχει αποτελεσματική αξιολόγηση για τους εκπαιδευτικούς και τις δομές. Αυτό σημαίνει ότι η προσχολική αγωγή είναι άλλη μια χαμένη ευκαιρία για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, που αγνοεί μια σειρά από δοκιμασμένες διεθνείς πρακτικές και, τελικά, αποτυγχάνει να επενδύσει σε μια από τις πιο προφανείς και απαραίτητες πολιτικές επιλογές που υπάρχουν.
Γιατί είναι σημαντική η προσχολική αγωγή
Οι ψυχολόγοι θεωρούν την προσχολική ηλικία - από 0 έως 6 ετών - την πιο κρίσιμη ηλικία στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν όχι τόσο τις γνωστικές δεξιότητές τους, αλλά τον συναισθηματικό τους κόσμο. Αναπτύσσουν τη γλώσσα και τη νοημοσύνη τους με τρόπους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αργότερα. Ως εκ τούτου, η αγωγή και η εκπαίδευση που λαμβάνουν εκείνα τα ευαίσθητα χρόνια θεωρείται πολύ μεγάλης σημασίας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, το ανθρώπινο μυαλό "χτίζει" τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν τα επόμενα στάδια της κοινωνικής και επαγγελματικής πορείας ενός ανθρώπου: την ικανότητα της εστίασης, την παρακίνηση, τον αυτοέλεγχο και την κοινωνικότητα. Σε μελέτη, ("High/Scope Perry", στην οποία ερευνητές παρακολούθησαν την εξέλιξη 123 παιδιών σε διάστημα 40 χρόνων) τα παιδιά που ειχαν πρόσβαση σε προσχολική αγωγή τελείωναν το σχολείο σε μεγαλύτερο ποσοστό, σπούδαζαν σε μεγαλύτερο ποσοστό, έβρισκαν δουλειά σε μεγαλύτερο ποσοστό και έβγαζαν περισσότερα χρήματα. Μάλιστα, το μεγαλύτερο κέρδος με μεγάλη διαφορά εμφανιζόταν σε παιδιά από φτωχές οικογένειες.
Στην Ελλάδα ως "προσχολική αγωγή" λογίζεται κατά κύριο λόγο το νηπιαγωγείο, η φοίτηση στο οποίο είναι υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας 5 ετών εδώ και περίπου δέκα χρόνια . Παρακάτω θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα νηπιαγωγεία στην Ελλάδα, αλλά πρώτα θα χρειαστεί να τονίσουμε κάτι σημαντικό: Η προσέγγιση της προσχολικής αγωγής ως ενιαία βαθμίδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία ξεκινά ακόμα και από τα 2 ή τα 3 χρόνια και φτάνει μέχρι τα παιδιά να προχωρήσουν στο δημοτικό, δεν υφίσταται στην Ελλάδα.
Οι θεσμοί της προσχολικής αγωγής, δηλαδή οι βρεφονηπιακοί/παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία, παρ' όλο που καλύπτουν παρόμοιες ανάγκες των παιδιών, τον γονιών τους και του κράτους, στη χώρα μας λειτουργούν ως παράλληλοι κόσμοι. Δεν έρχονται σε επαφή ο ένας με τον άλλον, δεν ελέγχονται από κάποιον κοινό φορέα. Οι παιδικοί σταθμοί, ακόμη και σήμερα, βρίσκονται εκτός του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, υπό την εποπτεία των δήμων και του υπουργείου Εσωτερικών. Η οργανωτική τους δομή, η φιλοσοφία τους, ο τρόπος της διοίκησής τους, ακόμη και η εκπαίδευση του προσωπικού τους είναι εντελώς διαφορετικά από των νηπιαγωγείων.
Γιατί συμβαίνει αυτός ο διαχωρισμός; Τα αίτια παραπέμπουν σε παθογένειες εξαιρετικά οικείες στην ελληνική δημόσια διοίκηση: Στην αναιμική προσαρμογή σε διεθνείς τάσεις και στην σύγκρουση μικροσυμφερόντων σε βάρος του κοινού οφέλους.


(αναδημοσίευση http://www.dianeosis.org/2017/02/prosxoliki_agogi/)